Financiële zaken eenvoudig uitgelegd
De ontmoediging van zzp'erschap in Nederland: een analyse
De afgelopen jaren is er in Nederland een toenemende trend waarneembaar van ontmoediging van het zzp'erschap.
Dit roept de vraag op waarom deze ontwikkeling plaatsvindt en of de "echte zzp'ers" hier niet de dupe van worden.
In dit artikel analyseren we de redenen achter deze ontmoediging, de mogelijke negatieve gevolgen voor echte zzp'ers en de standpunten van verschillende belanghebbenden.
Redenen voor de ontmoediging van zzp'erschap
De ontmoediging van zzp'erschap in Nederland is een gevolg van verschillende factoren:
- Aantrekkingskracht van zzp'erschap: Veel mensen kiezen voor zzp'erschap vanwege de vrijheid en flexibiliteit die het biedt . Ze kunnen hun eigen uren indelen, zelf hun tarieven bepalen en doen waar ze goed in zijn en blij van worden . Deze aantrekkingskracht zorgt voor een groeiend aantal zzp'ers, maar roept ook vragen op over de houdbaarheid van dit model op de lange termijn.
- Schijnzelfstandigheid: Een belangrijke reden voor de ontmoediging is de toename van schijnzelfstandigheid. Werknemers zijn in dit geval feitelijk in loondienst, maar werken als zzp'er om kosten te besparen en sociale premies te ontlopen . Dit ondermijnt de rechten van werknemers en creëert oneerlijke concurrentie voor echte zzp'ers .
- Risico's voor zzp'ers: Zzp'ers hebben minder sociale zekerheid dan werknemers in loondienst. Ze zijn niet automatisch verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid, werkloosheid en bouwen vaak minder pensioen op . Dit maakt hen kwetsbaar, vooral in economisch onzekere tijden . Bovendien dragen zzp'ers zelf de verantwoordelijkheid voor financiële risico's, zoals het niet krijgen van opdrachten of het niet betaald krijgen van klanten . Ze missen ook voordelen zoals vakantiegeld, een eindejaarsuitkering en doorbetaling bij ziekte .
- Complexiteit regelgeving: De regelgeving rondom zzp'erschap is complex en onduidelijk . Dit leidt tot onzekerheid bij zowel zzp'ers als opdrachtgevers. De Wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties) was bedoeld om meer duidelijkheid te scheppen, maar heeft in de praktijk niet altijd de gewenste helderheid gebracht .
- Belastingvoordelen: Zzp'ers genieten van bepaalde belastingvoordelen, zoals de zelfstandigenaftrek. Deze aftrekpost wordt echter geleidelijk afgebouwd. In 2021 bedroeg de zelfstandigenaftrek €6.670, maar dit bedrag wordt jaarlijks verlaagd tot uiteindelijk €3.240 in 2036 . Sommige politieke partijen vinden deze voordelen te ruim en pleiten voor afbouw . Dit kan zzp'erschap minder aantrekkelijk maken. De MKB-winstvrijstelling, een andere fiscale regeling voor kleine en middelgrote ondernemingen, wordt ook verlaagd van 13,31% naar 12,7% in 2025 .
- Spanning tussen flexibiliteit en zekerheid: De toename van zzp'erschap heeft de discussie aangewakkerd over de balans tussen flexibiliteit en zekerheid op de arbeidsmarkt . Hoewel zzp'erschap flexibiliteit biedt, brengt het ook onzekerheden met zich mee. De overheid zoekt naar manieren om deze onzekerheden te beperken, zonder de flexibiliteit van de arbeidsmarkt te verliezen.
Gevolgen voor "echte zzp'ers"
De ontmoediging van zzp'erschap kan negatieve gevolgen hebben voor "echte zzp'ers", die daadwerkelijk als zelfstandige ondernemer willen werken:
- Minder opdrachten: Door de strengere handhaving op schijnzelfstandigheid en de onduidelijkheid rondom de Wet DBA, zijn sommige opdrachtgevers terughoudender in het inhuren van zzp'ers . Dit kan leiden tot minder opdrachten en inkomsten voor echte zzp'ers . Bovendien kan de Wet DBA leiden tot een verminderde beschikbaarheid van gekwalificeerde professionals voor bedrijven, omdat sommige zzp'ers ervoor kiezen om niet meer als zelfstandige te werken .
- Concurrentievervalsing: Schijnzelfstandigen kunnen vaak lagere tarieven hanteren doordat ze geen sociale lasten betalen. Dit zorgt voor oneerlijke concurrentie voor echte zzp'ers .
- Verlies van flexibiliteit: Maatregelen die gericht zijn op het bestrijden van schijnzelfstandigheid kunnen de flexibiliteit van echte zzp'ers beperken . Dit kan hun aantrekkelijkheid als zelfstandige ondernemer verminderen.
- Wegtrekken van professionals: De strengere regels en de toegenomen onzekerheid kunnen ertoe leiden dat ervaren professionals zich genoodzaakt voelen om te stoppen met zzp'erschap en over te stappen naar loondienst . Dit kan leiden tot een verlies van talent en expertise op de arbeidsmarkt.
Definitie van "zzp'er" en "echte zzp'er"
De term "zzp'er" staat voor zelfstandige zonder personeel . Een "echte zzp'er" is een zelfstandige die voldoet aan de criteria van de Belastingdienst en daadwerkelijk ondernemend te werk gaat .
Dit betekent onder andere dat ze:
- Zelfstandig werken: Ze bepalen zelf hun werktijden, tarieven en werkwijze .
- Ondernemersrisico dragen: Ze lopen het risico om geen winst te maken en investeren in hun eigen bedrijf .
- Meerdere opdrachtgevers hebben: Ze zijn niet afhankelijk van één opdrachtgever.
Het is echter in de praktijk niet altijd eenvoudig om aan deze criteria te voldoen, vooral met de onduidelijkheid die er bestaat rondom de Wet DBA.
De interpretatie van de wet kan verschillen, waardoor het voor zzp'ers lastig is om met zekerheid te zeggen of ze voldoen aan de eisen van de Belastingdienst.
Om in aanmerking te komen voor de zelfstandigenaftrek, moet je aan een aantal voorwaarden voldoen, waaronder het urencriterium van minimaal 1.225 uur per jaar in je bedrijf.
Maatregelen van de overheid
De Nederlandse overheid heeft verschillende maatregelen genomen om schijnzelfstandigheid te bestrijden en zzp'erschap te reguleren:
- Wet DBA: Deze wet is bedoeld om duidelijkheid te scheppen over de arbeidsrelatie tussen opdrachtgevers en zzp'ers . Echter, de wet heeft in de praktijk tot veel onduidelijkheid geleid .
- Handhavingsmoratorium: De Belastingdienst heeft een handhavingsmoratorium ingesteld op de Wet DBA, waardoor er tijdelijk niet actief gehandhaafd werd op schijnzelfstandigheid . Dit moratorium is per 1 januari 2025 opgeheven .
- "Zachte landing": In 2025 geldt een "zachte landing" voor de handhaving van de Wet DBA. Dit betekent dat de Belastingdienst eerst een waarschuwing geeft in plaats van een boete, en alleen kijkt naar situaties vanaf januari 2025 .
- Webmodule Beoordeling Arbeidsrelatie: De Belastingdienst heeft een webmodule ontwikkeld die opdrachtgevers en zzp'ers helpt bij het beoordelen van de arbeidsrelatie . De Belastingdienst beoordeelt echter geen nieuwe modelovereenkomsten meer .
- Platforms zoals Temper: De Wet DBA heeft ook gevolgen voor platforms zoals Temper, die bemiddelen tussen zzp'ers en opdrachtgevers . De handhaving van de wet kan leiden tot veranderingen in de manier waarop deze platforms opereren.
Standpunten van politieke partijen en belangenorganisaties
Standpunten t.o.v. zzp'ers
| Partij/organisatie | Standpunt t.o.v. zzp'ers |
|---|---|
| VVD | Voorstander van zzp'erschap, maar wil schijnzelfstandigheid aanpakken en pleit voor meer duidelijkheid in de regelgeving. |
| GroenLinks-PvdA | Wil zzp'ers meer sociale zekerheid bieden, bijvoorbeeld via een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering. |
| ZZP Nederland | Zet zich in voor de belangen van zzp'ers en pleit voor een betere Wet DBA. |
| VNO-NCW | Ziet de voordelen van zzp'erschap voor de economie, maar maakt zich ook zorgen over de risico's voor zzp'ers. |
| FNV | Wil minimumtarieven voor zzp'ers om oneerlijke concurrentie te voorkomen. |
| BBB | Wil het verschil in belastingdruk tussen werknemers en zzp'ers verkleinen. |
| CU | - |
| D66 | - |
| DENK | Wil dat een vast contract de norm wordt, maar wil zzp'ers die bewust kiezen voor deze carrière zekerheden bieden. |
Alternatieven voor zzp'erschap
Er zijn verschillende alternatieven voor zzp'erschap in Nederland:
- Loondienst: Werken in loondienst biedt meer zekerheid en sociale bescherming .
- Detachering: Detachering combineert de flexibiliteit van zzp'erschap met de zekerheid van loondienst .
- Alternatieve rechtsvormen: Er zijn andere rechtsvormen dan de eenmanszaak, zoals de vennootschap onder firma (vof) of de besloten vennootschap (bv) .
- Eenmanszaken die buiten dienstverband werken: Zzp'ers in sectoren zoals de zorg kunnen overwegen om als eenmanszaak te blijven opereren, maar dan met aangepaste contracten en werkwijzen die voldoen aan de eisen van de Wet DBA
Impact van de maatregelen
De impact van de maatregelen die genomen zijn om zzp'erschap te ontmoedigen is nog niet volledig duidelijk .
Wel is er een trend waarneembaar dat sommige zzp'ers overwegen te stoppen of overstappen naar loondienst .
De strengere handhaving op schijnzelfstandigheid kan leiden tot meer duidelijkheid op de arbeidsmarkt, maar ook tot minder flexibiliteit en hogere kosten voor bedrijven.
Bovendien kunnen de maatregelen financiële gevolgen hebben voor zzp'ers, vooral voor degenen die afhankelijk zijn van één opdrachtgever of die een laag inkomen hebben . Er is wel steun beschikbaar voor zzp'ers die in de problemen komen, zoals de Bijstand voor Zelfstandigen (Bbz)
Kort samengevat
De ontmoediging van zzp'erschap in Nederland is een complex vraagstuk met verschillende oorzaken en gevolgen.
Hoewel het aanpakken van schijnzelfstandigheid belangrijk is, is het cruciaal dat de overheid ook oog heeft voor de belangen van "echte zzp'ers".
Duidelijke regelgeving, eerlijke concurrentie en voldoende sociale bescherming zijn essentieel om zzp'erschap in Nederland gezond en aantrekkelijk te houden.
Mogelijk zou de overheid kunnen overwegen om een vorm van basisverzekering tegen arbeidsongeschiktheid te introduceren die specifiek is afgestemd op de behoeften van zzp'ers.
Dit zou hen meer zekerheid bieden, zonder de flexibiliteit van zzp'erschap te ondermijnen. Daarnaast is het van belang dat de overheid blijft investeren in voorlichting en ondersteuning, zodat zzp'ers en opdrachtgevers goed geïnformeerd zijn over de regels en de risico's van zzp'erschap.